بلاگ کتابک

دستنامه‌ «روش نوشتاری ساده به خط فارسی بر پایه‌ی چیدمان بلوکی» ضرورت نوآوری در آموزش نوشتار خط فارسی به نوسوادان و کودکان دو زبانه و اصول چیدمان بلوکی را شرح می‌دهد.

روش نوشتاری ساده، ویژه سوادآموزان پایه، بخشی از مجموعه پژوهش‌های زبان‌آموزی موسسه پژوهشی تاریخ ادبیات کودکان است که از ۱۵ سال پیش برای به‌سازی آموزش زبان فارسی پایه به کودکان فارسی زبان و کودکان دو زبانه برنامه‌ریزی شده است.

در چیدمان بلوکی، مبنای به‌سازی در خط یا نوشتار فارسی بر خط کنونی زبان فارسی است. در این روش سعی شده است نوشتار خط فارسی با کاستن از استثناها و بسامان‌تر کردن آن آسان‌سازی شود. در آموزش نوشتار به کودکان می‌بایست روش‌مندی را پایه و بنیاد کار گذاشت، زیرا در چنین بستری کودکان قواعد را زودتر در می‌یابند و بهتر و سریع‌تر می‌آموزند.

دستنامه «روش نوشتاری ساده به خط فارسی بر پایه‌ی چیدمان بلوکی» پس از توضیح اصول فکری و نظری حاکم بر این روش و تشریح ضرورت آن، به چگونگی آسان‌سازی و قاعده‌مند کردن نوشتار فارسی با روش چیدمان بلوکی می‌پردازد.

این دستنامه‌ دارای ۹ بخش است:

روش نوشتاری ساده از کجا مایه می‌گیرد؟ روش نوشتاری در کتاب‌های آموزش خلاق از راه ادبیات کودکان، آسان سازی خط فارسی با کاستن از استثناها و بسامان‌تر کردن آن، چرا باید در نوشتار برای کودکان روش‌مندی را پایه و بنیاد کار گذاشت؟ زبان گفتاری از ساده به پیچیده سازمان یافته است، چگونه می‌توان نوشتار فارسی را هم قاعده‌مندتر و هم ساده‌تر کرد؟ آمیخت خوش‌نویسی با سوادآموزی برگشت به سوادآموزی مکتب‌خانه‌ای، چیدمان نویسه‌ها در کتاب‌های اول و دوم فارسی آموزش و پرورش، اصول چیدمان بلوکی.

درباره نویسنده دستنامه «روش نوشتاری ساده به خط فارسی بر پایه‌ی چیدمان بلوکی»

دستنامه «روش نوشتاری ساده به خط فارسی بر پایه‌ی چیدمان بلوکی» توسط محمد هادی محمدی تالیف شده است. «محمد هادی محمدی» نویسنده و پژوهشگر ادبیات کودکان و نویسنده‌ بزرگسالان است. او در سال ۲۰۰۶ نامزد جایزه هانس کریستین اندرسن از ایران بود. حدود ۱۵ سال است که به پژوهش و تدوین منابعی برای آموزش زبان فارسی به نوسوادان و کودکان دو زبانه مشغول است.

بسته‌های آموزش خلاق «آواورزی با سیبیلک» و «الفباورزی با کاکاکلاغه» نوشته او نشان طلای لاک‌پشت پرنده و نشان گوزن زرد را به دست آورده است.

دستنامه روش نوشتاری ساده به خط فارسی بر پایه ی چیدمان بلوکی

مشاهده پست مشابه : جشنواره بالا درختی اوا

کتاب «توران، دختر ایران» کتابی است درباره‌ی توران میرهادی و جایگاه او به عنوان روشنگر و اندیشه‌مندی نهادگذار. به اعتقاد نویسنده‌ی کتاب، توران میرهادی از برجسته‌ترین کوشندگان تحول در نظام کودکی در ایران است که همگام با یاران و همراهان‌اش افق‌هایی بلند را برای پرواز نسل‎های آینده آماده کرده است.

در بخش نخست کتاب « توران، دختر ایران » به زندگی توران میرهادی و آموزگاران تاثیرگزارش پرداخته شده است.

محمدباقر هوشیار و جبار باغچه‌بان تاثیر به سزایی در تحول فکری توران میرهادی داشتند. او از محمدباقر هوشیار چگونگی نهادسازی کودکی در ایران را آموخت و از جبار باغچه‌بان ضرورت سواد پایه و ساده‌ساری الفبای فارسی را. میرهادی با آشنایی‌ با اندیشه‌های این دو، تحصیل در رشته‌ی علوم طبیعی را کنار گذاشت و برای تحصیل در زمینه‌ی علوم تربیتی و روان‌شناسی به اروپا رفت. سفر میرهادی به اروپا هم‌زمان بود با پایان جنگ و او همراه با دیگر دانشجویان، در پروژه‌های بازسازی ویرانه‌های جنگ مشارکت کرد.

توران میرهادی در دوره‌ی تحصیل خود از کلاس‌های درس ژان پیاژه و هنری والون بهره برد و با نظریه‌های فروبل، پستالوزی، دکرولی، دیوئی، مونته‌سوری و سلستین فرنه آشنا شد.

در ادامه نویسنده‌ی کتاب « توران، دختر ایران » برای روشن شدن نقش توران میرهادی در هدایت نهاد کودکی مدرن در ایران، به تعریف کودکی و نظام نهاد کودکی می‌پردازد. در این بخش نویسنده به پیشینه و سیر تاریخی نهاد کودکی از ابتدای تمدن بشری تا سد‌ه‌ی بیستم میلادی اشاره می‌کند.

نویسنده سپس به کودکی در ایران و ویژگی‌های آن می‌پردازد. به نظر نویسنده، شرایط کودکی امروز در ایران، در مقایسه با دویست سال پیش، مرهون کوشش هزاران زن و مرد فرهیخته‌ی ایرانی است. میرزا حسن‌خان رشدیه نمونه‌ی شاخص این بزرگان است که برای پایه‌گذاری نهاد آموزش و پرورش نوین در ایران رنج بسیار برد.

در بخش نهاد کودکی، نویسنده نهاد و انواع آن را در جوامع مدرن و پسامدرن معرفی می‌کند و شکل‌گیری نظام نهاد کودکی را مدیون رهایی آموزش و پرورش از نهاد دولت و دین می‌داند.

به اعتقاد نویسنده‌ی کتاب « توران، دختر ایران »، توران میرهادی را می‌توان نمادی از کارگروهی دانست: مشاهده، مشارکت، کنش‎‌ورزی در طبیعت و شناخت محیط پیرامون و جامعه از جمله اصول برگرفته از دکرولی و فرنه بود که میرهادی به کار گرفت و در اداره‌ی دبستان فرهاد از آن‌ها بهره برد. کوشش برای جا انداختن تفکر مشارکتی به جای تفکر رقابتی، تحول در ادبیات کودکان، شکل دادن به مفهوم کتاب کودک، مخالفت با استانداردسازی و آزمون‌پردازی در آموزش و پرورش را می‌توان از اساسی‌ترین فعالیت‌های او برشمرد. از نگاه توران میرهادی اخلاق همان فرهنگ است و فرهنگ همان اخلاق.

در ادامه، نویسنده از توران میرهادی به عنوان یک نهادگر و اندیشه‌مند نهادگذار یاد می‌کند که برای انسانی‌تر و کودکانه‌تر کردن جامعه‌ی خود از جان مایه گذاشت و امروزه زندگی در بستر این مناسبات وام‌دار این بانوی فرهیخته است. به اعتقاد نویسنده توران میرهادی به عنوان یک کنشگر فرهنگی، با واقع‌بینی و درک نارسایی‌های جامعه، هیچ‌گاه آرمان‌های خود را فراموش نکرد و همیشه بین این دو پیوندی استوار می‌دید که بر پایه‌ی آگاهی همگانی به دست می‌آید.

در آخر نویسنده از پایه‌های اندیشه‌ی اخلاقی توران میرهادی می‌گوید. اندیشه‌ای که به آرامش درونی و آرامش فرجامین او منتهی شد. توران میرهادی چه در زندگی خصوصی و چه در حوزه‌ی عمومی تسلیم سختی‌های زندگی نشد و همواره «غم‌های بزرگ را به کارهایی بزرگ تبدیل کرد.»

کتاب با دل‌نوشته‌ی نویسنده پایان می‌یابد. نوشته‌ای در رثای بانوی بزرگِ دوستدار کودکان و از روشنگران تاریکی در این سرزمین.

همراه کتاب « توران، دختر ایران »، لوح فشرده‌ای است که حاوی فرازهایی از زندگی و مصاحبه‌های توران میرهادی و نیز گفت‌وگوی با یحیی مافی، ثریا قزل‌ایاغ و ... است. این فیلم را پویا دلیلی کارگردانی کرده است.

درباره نویسنده کتاب « توران، دختر ایران »

محمد هادی محمدی پژوهشگر و نویسنده داستان‌های کودکان است. مجموعه تاریخ ادبیات کودکان ایران از آثار پژوهشی باارزش است که به همراه زهره قایینی منتشر کرده است. محمدی از سال ۱۳۷۷ طرح آموزش خلاق از راه ادبیات کودکان را در ایران پایه گذاشته است. کتاب‌های زبان‌آموزی شامل نشانه ورزی با نوزادان و نوپایان، آواورزی با سیبیلک، الفباورزی با کاکاکلاغه، کتاب‌های آموزش ریاضی از راه ادبیات شامل لولوپی+۰ و لولوپی + ۱ و مجموعه سه جلدی کتاب‌های فارسی‌آموز ادبی برای تقویت مهارت‌های چهارگانه سواد پایه از آثار او در این حوزه است. از آثار داستانی این نویسنده هم می‌توان به چه وچه و چه یک بچه، آهنگ تارکولی، بنفشه های عمو نوروز، آدم برفی و گل سرخ نام برد.

محمدی در سال ۲۰۰۶ برای نوشتن آثارش در زمینه ادبیات کودکان و نوجوانان از سوی شورای کتاب کودک به عنوان کاندیدای جایزه هانس کریستین آندرسن به هیئت داوران این جایزه معرفی شد.

گزیده‌هایی از کتاب

آیین او همان بود که امانوئل کانت، برترین فیلسوف روشنگری در دنیای مدرن، دو سده پیش بر زبان رانده است: روشنگری فراخوانی شجاعانه به اندیشیدن است، اندیشیدن برای امور همگانی. توران میرهادی همانند همه‌ی روشنگران، شجاعانه اندیشیده است تا جامعه را با کنش‌های خود در جهت پیشرفت و به‌کارگیری خرد نو برانگیزاند.

در نگرش دکرولی، هر کودک دارای دنیایی بی‌همتا و ویژه‌ی خود است که نباید با کودکان دیگر سنجیده شود. او برای ارزش‌گذاری دانش کودکان، قائل به سنجیده شدن آن‌ها با یکدیگر نبود.

کنش‌ها و کوشش‌های توران میرهادی به گونه‌ای زنجیروار نشان‌گر این نکته است که او در دگرگونی جامعه‌ی ایران از سنت به مدرن، از ایستایی به پویایی، از سنتی به صنعتی و از خرد بسته به خرد باز، انتقادی، نقش داشته است.

آگاه‌سازی و روند تراکمی آگاهی همگانی، روندی کند و زمان‌بر است که از این راه می‎توان به نقطه‌ی مطلوب اجتماعی نزدیک‌تر شد.

میرهادی از همان حکمتی پیروی می‌کرد که سعدی حکیم پرآوازه‌ی فرهنگ ایرانی‌، چند سده‌ی پیش‌تر آن را در زیباترین شکل بیان کرده است. پراکندن نیکی، نیکی را پراکنده می‌کند.

مشاهده پست مشابه : آن پایین چه خبر است؟

کتاب «زیستن برای روشنگری» نیم سده فعالیت‌های معصومه سهراب و یحیی مافی، را در حوزه فرهنگ کودکی شامل آموزش و پرورش و ادبیات کودکان بررسی می‌کند.

بخش‌های آغازین کتاب «زیستن برای روشنگری» که حاصل ده سال پژوهش موسسه پژوهشی تاریخ ادبیات کودکان است، به ریشه‌های خانوادگی و رشد معصومه سهراب و یحیی مافی در زادگاه‌هایشان، تهران و الموت اختصاص دارد و سپس بر فعالیت‌های اجتماعی آن‌ها در دوره جوانی متمرکز می‌شود. بخشی نیز به زندگی مشترک آن‌ها پرداخته شده است. اما بخش اصلی کتاب «زیستن برای روشنگری» به فعالیت‌های آن‌ها در مدرسه‌داری و تجربه‌های نزدیک به سی سال در مدرسه مهران می‌پردازد. پس از آن تجربه‌های آن‌ها در شورای کتاب کودک و فرهنگنامه کودکان و نوجوانان بررسی شده است. کتاب با آلبومی از مدرسه مهران و نوشته‌هایی از دانش آموزانش به پایان می‌رسد.

کتاب «زیستن برای روشنگری» و پژوهش روی آن در بافت پژوهش‌های تاریخی حوزه فرهنگ کودکی قرار دارد که موسسه پژوهشی تاریخ ادبیات کودکان از سال پیش روی آن متمرکز بوده و تاکنون کتاب‌های «روشنگران تاریکی ها» که به خودنوشت جبار باغچه بان و همسرش صفیه میربابایی اختصاص دارد، «گفت و گو با زمان» که افکار و اندیشه‌های توران میرهادی را گرد آورده و «توران دختر ایران» که به محورهای اندیشه و کنش توران میرهادی پرداخته، در این حوزه منتشر شده است. از آثار دیگری که در این راستا در دست پژوهش است، کتابی مربوط به فعالیت‌های میرزا حسن رشدیه در گستره آموزش و پروش ایران است که در آینده منتشر خواهد شد.

درباره نویسنده کتاب «زیستن برای روشنگری»

محمد هادی محمدی پژوهش‌گر و نویسنده داستان‌های کودک و بزرگسال است. مجموعه تاریخ ادبیات کودکان ایران یکی از آثار پژوهشی باارزش اوست که به همراه زهره قایینی در ده جلد منتشر کرده است. روش شناسی نقد ادبیات کودکان، فانتزی در ادبیات کودکان، صمد ساختار یک اسطوره دیگر آثار پژوهشی اوست. مجموعه‌های نشانه ورزی با نوزادان و نوپایان، آواورزی با سیبیلک، الفباورزی با کاکاکلاغه، کتاب‌های آموزش ریاضی از راه ادبیات شامل لولوپی+۰ و لولوپی + ۱ و مجموعه سه جلدی کتاب‌های فارسی‌آموز ادبی نیز از آثار پژوهشی او در حیطه زبان‌آموزی و سوادآموزی است.

محمدهادی محمدی چندین داستان‌ هم برای کودکان و نوجوانان نوشته است و به خاطر مجموعه آثارش در سال ۲۰۰۶ نامزد جایزه هانس کریستین اندرسن از ایران شد.

کتاب «زیر خط کودکی» کتابی است در شناخت شخصیت و زبان ادبی مهدی آذریزدی. نویسنده کتاب ضمن واکاوی شخصیت مهدی آذریزدی نقش او را در شکل‌گیری فرهنگ کودکی در ایران بررسی می‌کند.

کتاب با روایت کودکی گم‌شده مهدی آذریزدی آغاز می‌شود و پس از تحلیل شخصیت او از منظر روان‌شناختی و فلسفی، به جایگاه آذریزدی در شکل‌گیری نهاد کودکی در ایران می‌پردازد.

اگرچه بررسی‌های تاریخی در حوزه مطالعات کودکی نشان می‌دهد که در سال‌های ۱۳۰۰ هـ. ش بیشتر کودکان این سرزمین فاقد دوره کودکی بوده‌اند اما خودآگاهی آذریزدی از کودکی گم‌شده‌اش او را از دیگران متمایز می‌سازد. خودانتقادی و احاطه بر نقاط ضعف خویشتن، از دیگر نشانه‌های ذهن خودآگاه آذریزدی است و این خودآگاهی در آذریزدی سبب پیدا کردن کودکان و بازنویسی قصه‌های کهن برای آنان شده است.

نویسنده در فصلی از کتاب «زیر خط کودکی» به مقایسه زندگی پیشگامان ادبیات کودکان در ایران می‌پردازد. در این فصل بزرگانی چون پروین دولت‌آبادی، توران میرهادی، معصومه سهراب، لیلی ایمن، عباس یمینی‎شریف و ... در گروه کسانی قرار می‌گیرند که از بالای خط کودکی به نهاد کودکی در ایران شکل داده‌اند و از سوی دیگر کسانی چون مهدی آذریزدی، صمد بهرنگی و علی‌اشرف درویشیان در زمره گروهی قرار دارند که از زیر خط کودکی به مفهوم و عینیت نهاد کودکی شکل داده‌اند.

محمدهادی محمدی یک فصل از کتاب را به تبیین نقش تاریخ‌ساز آذریزدی در زبان‌سازی ادبی برای ادبیات کودکان ایران اختصاص داده است و تایید استادان چیره‌دست نثر فارسی و بزرگانی چون ناتل خانلری، معین و یارشاطر را گواهی بر نقش و جایگاه آذریزدی در زبان‌سازی ادبی او می‌داند. در این فصل هم‌چنین نویسنده روندی را که آذریزدی در گردآوری و بازنویسی افسانه‌های کهن ایرانی طی کرده است با هانس کریستین اندرسن مقایسه و به شباهت زندگی این دو و نقش تاریخ‌ساز آن‌ها در تکوین فرهنگ کودکی اشاره می‌کند.

نویسنده کتاب «زیر خط کودکی» پدیده زبان‌سازی در زبان فارسی را از ویژگی‌های مهدی آذریزدی می‌داند. به اعتقاد او آذر توانسته است زبان کهن فارسی را به زبان گفتاری امروز نزدیک و آن را زبان ادبی بازنویسی خود کند؛ کاری که در ادبیات کودکان ایران تازگی داشت و در ادامه مسیری بود که پیش‌تر صبحی و یارشاطر آغاز کرده بودند.

نویسنده کتاب «زیر خط کودکی» انتخاب درست و به‌جای داستان‌ها و افزون بر آن زبان‌سازی را از ویژگی‌های بازنویسی و بازآفرینی در آثار آذریزدی می‌داند. از نگاه نویسنده کتاب: «مهدی آذریزدی از دو جنبه، زبانی و عاطفی، وام‌دار سعدی و گلستان است. آذریزدی زبان‌سازی خود را با یکی از پیچیده‌ترین و تودرتوترین متن‌های زبان فارسی، کلیله و دمنه، که تاریخی از حرکت را پشت خود دارد شروع کرد. روند زبان‌سازی آذریزدی بر پایه تجربه‌هایی شکل گرفته که از دوره مشروطه آغاز شده است. آذریزدی برای بازنویسی از زبان ویژه‌ای استفاده می‌کند که نزدیک‌ترین زبان به گفتار کودکان و نوجوانان است. زبان آذریزدی به زبان گزارش نزدیک است. زبانی به دور از زیاده‌گویی و بدون حاشیه و در عین حال زبانی آهنگین که دربرگیرنده پربسامدترین واژگان پرکاربرد برای این گروه سنی است.»

از نظر نویسنده، نگاه آذریزدی به کودکی نگاهی رمانتیک است. نگاهی وام‌گرفته از شاعرانی چون پروین اعتصامی که کودک را نماد بی‌گناهی، معصومیت، پاکی و آسیب‌پذیری می‌داند.

کتاب «زیر خط کودکی» با یک موردکاوی از زبان‌سازی آذریزدی، در داستان شیر وخرگوش از داستان‌های کلیله و دمنه، پایان می‌یابد.

گزیده‌هایی از کتاب

از نگاه آذریزدی قضاوت گاوی، گونه‌ای داوری است که بر پایه نادانی و بیداد شکل گرفته است. او در این‌جا خویش ـ انگاره قربانی را در مورد خودش به کار برده است. همان‌گونه که بسیاری از قربانیان در جهان به همین‌گونه از روی نادانی یا از روی بیدادگری قربانی شده‌اند، او هم خودش را در چنین وضعیتی تصویر کرده است.

نکته‌ای در زندگی آذریزدی وجود دارد که پیش‌تر در مقاله «شوریده نهان» بررسی شده است. این‌که او چرا با همه این رنج‌ها، باز ایستادگی می‌کرد و هیچ‌گاه مانند انسان‌های ناامید دست از همه‌چیز نشُست؟ خودش بر این باور بود که او به چیزی وصل است که سرچشمه خوشی است. سرچشمه جوشش‌ها و رهایی است...

در حقیقت آذریزدی تنها بود و از تنهایی‌اش بسیار رنج می‌برد، اما با روشی که به آن تجربه زبانی می‌گویند، می‌خواست این تنهایی را انکار کند و پس بزند. می‌خواست که حقیقتی دیگر برای زندگی‌اش بسازد که شاید وجود نداشت.

... آذریزدی از زبان سعدی هم ادبیات را آموخت و هم سازه‌های فرهنگی که بر ذهن ایرانیان از یک هزار سال پیش یا بیش‌تر از آن حاکم است. پس از آن در زمانی دیگر آذریزدی با "کلیله و دمنه" یا نسخه‌های بازنویسی شده از این اثر مانند «انوار سهیلی» آشنا شد.

درنهایت زبان‌سازی آذریزدی شبکه‌ای از کار زبانی و کار فرازبانی است. در کار فرازبانی او برگشت به سازه‌های کودکی می‌کند و این پدیده است که در کار آذریزدی باید به شکلی برجسته دیده شود. آذریزدی با کار زبانی، به‌دنبال هدف‌های فرازبانی است. اما هدف‌های فرازبانی او باز در یک چرخه به خود مخاطبان روایت او بازمی‌گردد. در کار فرازبانی او به شکل‌گیری سپهر کودکی یاری می‌رساند و شکل‌گیری سپهر کودکی برای او مخاطبان بیش‌تری به ارمغان می‌آورد.

زبان داستان‌های آذریزدی دوگانه است. هم زبان حضور و هم حضور زبان است. زبان حضور است، زیرا حاضر است و زنده. زبان مردم کوچه و بازار است، اما در همین حال حضور زبان است، حضور زبان همان خودنمایی یا بازنمایی زبان برای بودن خودش است. زبانی که آذریزدی در این بازنویسی‌ها به کار گرفته، از سوی استادان و نویسندگان دیگر ستایش شده، پس این حضور زبان هم هست.

مشاهده پست مشابه : ما اینجا زندگی می‌کنیم